Ananas

Południowoamerykański rodzaj Ananas Adans. należy do rodziny zapylcowatych (Bromeliaceae Juss.) z klasy jednoliściennych. Uprawia się tylko jeden gatunek — ananas jadalny (A. comosus Merrill, 2n = 50, 75, 100), w tropikach wszystkich części świata. Około 75% światowej produkcji pochodzi z Wysp Hawajskich.

Ananas jadalny jest dużą byliną ze słabym systemem korzenio­wym i odrostami, wysokości 30—125 cm, z silnie skróconą łodygą i rozetką sztywnych, półobejmujących siebie u podstawy liści z ząbkami na brzegach (są formy bez ząbków), długości 30—80 cm, szerokości 15 cm. Wierzchołki liści są ostre, kłujące. Na łodydze tworzy się kwiatostan — kłos złożony z gęsto, skrętolegle osadzo­nych kwiatów, długości 8 cm i średnicy 4 cm. Kwiaty obupłciowe, zygomorficzne. Pręcików 6, słupek 1. Z kwiatów powstają jagody, które zrastają się ze sobą i wraz z mięśniejącą osią kwiatostanu tworzą owocostan. Może on mieć kształt cylindryczny, stożkowaty lub eliptyczny. Wielkość owocostanu zależy od liczby liści. Jego masa waha się, zależnie od odmiany i warunków uprawy, od 2 do 10 (i więcej) kilogramów. Dojrzewanie owocostanu trwa od roku do 3 lat, licząc od posadzenia ananasa. Wewnętrzna część owocostanu jest niezwykle soczy­sta, kwaskowatosłodka, bardzo smaczna i aromatyczna.
Największe plantacje anana­sów przeznaczonych na prze­twory znajdują się na Wyspach Hawajskich. Znaczne ilości ana­nasów produkują: Kuba, Me­ksyk, Brazylia, Malejzja, Repu­blika Południowej Afryki i Au­stralia. Kraje tropikalne eks­portują ananasy do wszystkich państw strefy umiarkowanej. Ananasa rozmnaża się za po­mocą wierzchołków owocosta- nów z pękiem zielonych liści, pędów bocznych (u podstawy rośli­ny). pączków podziemnych (odrostów) lub pieńków pozostałych po zbiorze owocostanów, a w rzadkich wypadkach — z nasion. Za ojczyznę ananasa uważa się Brazylię, gdzie znajdują się dziko rosnące formy. Odmiany uprawne są tri- i tetraploidalne. Pierwsze nie dają nasion, drugie dają ich bardzo mało. Granice temperatury optymalnej dla rozwoju ananasa wynoszą 15,5— —32,2°C. Przymrozków ananas nie znosi. Najlepsze warunki znaj­duje on w rejonach nadmorskich, na wysokości 100—600 m n.p.m. Nie ma dużych wymagań glebowych, ale lepiej udaje się na gle­bach lekkich, dostatecznie wilgotnych. Plon przy stosowaniu do­brej agrotechniki wynosi 60—75 t z 1 ha, w słabo rozwiniętych rolniczo rejonach — 15—25 t z 1 ha.
Miąższ owocostanu zawiera 11,69—15,23% cukrów (głównie sa­charozy), 0,41% związków azotowych, 0,51—0,72% kwasów (głównie, a czasem wyłącznie kwasu cytrynowego), witaminę C (40 mg%), bromelinę, związki potasu (321 mg%) i miedzi (8,3 mg w 1 kg części jadalnych). Ananasy spożywa się na surowo i w postaci kon­serw. Sporządza się z nich napoje, wino, poncze, likiery, konfitury, dżemy i alkohol. Sok ananasowy zawiera bromelię — mieszaninę enzymów zbliżonych do pepsyny i papainy, działających przeciwzapalnie i likwidujących obrzęki. Sok zalecany jest w schorzeniach żołądkowa-jelitowych, chorobach wątroby, układu sercowo-naczyniowego i nerek oraz niedokrwistości, w celu poprawy trawienia (spożycie należy jednak ograniczyć przy chorobach żołądka i jego nieżytach ze zwiększoną kwasowością soku żołądkowego). Sok ananasa jest środkiem przeciwszkorbutowym.