Bób

Bób jest roczną rośliną z rodziny motylkowatych (. Wielkonasienna grupa odmian bobu — to rośliny warzyw­ne, drobnonasienne odmiany — to bobik, roślina pastewna. Ani bób, ani bobik nie są znane w stanie dzikim. Światowa powierz­chnia ich uprawy przekracza 5 min ha. W ZSRR głównymi rejonami uprawy są: Ukraina, Białoruś, Kraje Nadbałtyckie, Ałtaj i in. Jest to stara roślina uprawna krajów śródziemnomorskich i Azji Zachodniej. Ośrodkiem pochodzenia różnorodnych form są kraje śródziemnomorskie, ośrodkiem pochodzenia form wielkonasiennych Azja Południowo-Zachodnia. Korzeń rośliny jest palowy, wrzecionowaty, silnie rozgałęziony. Łodyga wysokości 10—150 cm i więcej, czterograniasta, bruzdko- wana, pusta, wzniesiona, naga, rozgałęziona tylko u podstawy. Liście parzystopierzaste z 1—4 parami listków, bez wąsów. Listki duże, nagie, całobrzegie, owalne, pokryte woskowym nalotem. Przylistki duże. Kwiaty na krótkich szypułkach osadzone po 2—4 (6) w pachwinach liści, duże, przeważnie białe i różowe, rzadziej kremowe lub innej barwy, często z czarnymi plamami. Kwitnienie trwa długo — około trzech tygodni. Kwiaty rozwijają się zwykle w dzień do 14 godziny. W ZSRR bób jest rośliną samopylną, ale kwiaty zapylane są również łatwo obcym pyłkiem przez trzmiele, pszczoły i inne owady. W niektórych krajach bób jest przeważnie rośliną obcopylną. Owoc — strąk długości 4—20 cm, spłaszczony lub walcowaty, skórzasty. Nasiona płaskie, różnego kształtu, zielone, brązowe, ciemnofioletowe we, jasnoróżowe. Bób jest gatunkiem wytrzymałym na chłody, znoszącym przymrozki do —4°C. Bób należy do mezofitów. Rośnie dobrze na glebach zwięzłych, o odczynie obojęt­nym, nawiezionych nawozami organicznymi (nie udaje się na glebach kwaśnych). Bób jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Pliniusz Starszy (23—79 r. n.e.) pisze, że wśród roślin strączkowych w antycznym Rzymie „najwięk­szym poważaniem cieszy się bób”.Bób był uprawiany od nie­pamiętnych czasów na wybrze­żach śródziemnomorskich Europy i Afryki, w Afganistanie i In­diach. Jego znaleziska w Europie Środkowej pochodzą z neolitu, epoki brązowej i żelaznej (Hiszpania, Włochy, Francja, Szwajcaria). W średniowieczu w Niemczech uprawa bobu była znacznie roz­powszechniona, ale — prawdopodobnie — głównie w ogrodach. W znanej książce o roślinach Hieronimusa Bocka „Krauterbuch” (Bazylea, 1551) znajdują się doskonałe rysunki bobu. Jednakże uprawa połowa bobu, zwłaszcza w miejscach jego głównej produkcji -w nadmorskim pasie Europy Północno-Zachodniej — roz­poczęła się w znacznie późniejszym okresie.Na terenie ZSRR znaleziono nasiona bobu w wykopaliskach gro­dziska Bancerowskiego pod Mińskiem (VI—VII w. n.e.), w Starej Ładodze (VII w.) i w Nowogorodzie (XII w.). Do Rosji bób dostał się z Europy Zachodniej, do Gruzji — z Azji Mniejszej i Grecji.Gotowane nasiona i zielone strąki stanowią codzienne pożywie­nie mieszkańców wybrzeży śródziemnomorskich; ponadto mą­kę z nasion bobu dodaje się do pszennej przy pieczeniu chleba; używa się jej także do sporządzania konserw i na paszę. Niedoj­rzałe nasiona bobu zawierają więcej białka od zielonego groszku i fasoli. Zawartość białka w zielonych nasionach wynosi 32—37%, węglowodanów 56—60%, tłuszczu 1%, popiołu 4%. Niedojrzałe na­siona zawierają 0,22 mg% karotenu, 33 mg% kwasu askorbinowego i różne enzymy. Bób wchodzi w skład różnych diet, zwłaszcza dla chorych na wątrobę, nerki i jelita (ze względu na znaczną ilość puryn jest niewskazany dla chorych na podagrę). W lecznictwie ludowym przetarte ugotowane nasiona lub odwar stosowane są jako środek ściągający i przeciwzapalny przy bie­gunkach. Ugotowane w mleku, zgniecione lub przetarte nasiona przykłada się do ropieni. Nalewki i odwary stanowią środek kos­metyczny do zmywania twarzy.