Granatowieć właściwy

Granatowieć właściwy jest krzewem lub niewielkim (wysokości 1,5—5 m), rozgałęzionym drzewem z rodziny granatowcowatych (Punicaceae Horan.). Rośnie dziko w górskich rejonach Azji Środkowej, Zakaukazia, północno- zachodnich Indii, Iranu, Afganistanu i Azji Mniejszej. Uprawiany jest w krajach subtropikalnych, zwłaszcza w basenie Morza Śród¬ziemnego, w Związku Radzieckim — na Zakaukaziu (głównie w Azerbejdżanie), Krymie i w Azji Środkowej. W surowe zimy może podmarzać.
Liście granatowca są podłużnie lancetowate lub lancetowate, naprzeciwległe lub prawie okółkowe, skórzaste, całobrzegie, zwykle opadające na zimę. Pędy kolczaste. Kwiaty obupłciowe, osadzone w pachwinach liści pojedynczo lub w pęczkach, jaskrawo- pąsowe, dwupostaciowe, tworzą się na przyrostach bieżącego roku; jedne z nich (większe, dzbankowate, z normalnie rozwiniętą zalążnią i szyjką słupka oraz pylnikami) zawiązują owoce, pozostałe (85—95%) są niedorozwinięte, mają krótką szyjkę słupka i opadają. Korona pięciopłatkowa, pręciki liczne, z pomarańczowoczerwony- mi nitkami. Kwiaty zapylają się głównie obcym pyłkiem, ale mogą zapylić się własnym. Owocowanie rozpoczyna się w 3—4 roku życia rośliny, pełnia owocowania — w 7—8 roku. Kwitnienie — w maju — sierpniu. Owoce dojrzewają od września do listo¬pada. Plon wynosi 50—60 kg z rośliny. Owoc — nibyjagoda (granat), kulista, ważąca 300—600 g i więcej, o średnicy dochodzącej do 12 cm, z kielichem pozostającym na wierzchołku, okrywą skórzastą, czerwonawą lub żółtawą, zawiera 400—700 nasion. Nasiona tępo-graniaste są otoczone soczystą osnówką. Masa 1000 nasion 19—21 g. Jadalne części owocu (osnówki) stanowią około 50% ogólnej masy owocu. Istnieją odmiany z białymi lub czerwony¬mi osnówkami, beznasienne, bardzo słodkie, aromatyczne, o owo¬cach wielkości główki dziecka.
Granatowieć uprawiany jest od najdawniejszych czasów, w Ba¬bilonie przed 5000 lat. Wartość leczniczą granatu uznawał już Hippokrates, przepisujący sok przy bólach żołądka, okrywę owoców przy dyzenterii i w celu leczenia ran. Arabowie stosowali granat przy zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Lekarze starożytnej Grecji, Rzymu, Indii i Armenii stosowali korę granatowca jako środek przeciwrobaczy.
Sok granatu zawiera 8—19% cukrów (4,8—10,6% glukozy), 0,2— —9% kwasu cytrynowego, taninę i witaminę C (niedużo). Kwiaty zawierają jaskrawoczerwony barwnik z grupy antocyjanów — punicynę. W liściach, korze korzeni i pni znajduje się dużo garb¬ników (do 32%) wykorzystywanych do garbowania cienkich szla¬chetnych skór (safian) i sporządzenia farb. Otrzymywane z kwia¬tów barwniki stosowane są do barwienia jedwabnych, bawełnia¬nych, lnianych i wełnianych tkanin. Owoce jadane są na surowo. Z soku przyrządza się napoje, syropy, przyprawę do różnych na¬rodowych potraw, grenadynę, poncz i wina. Korę stosuje się w lecznictwie w postaci odwarów i wyciągów jako środek prze¬ciwrobaczy. Działanie to jest uwarunkowane alkaloidami peletie- ryną i izopeletieryną paraliżującymi tasiemce. Sok służy do pro¬dukcji na skalę przemysłową krystalicznego kwasu cytrynowego, a także do leczenia chorób żołądka (działanie ściągające), astmy, anginy, szkorbutu i stwardnienia tętnic.
W Gruzji stosuje się sok przy chorobach gardła, odwar z kwia¬tów — przy biegunkach. Z kwiatów sporządza się również okłady na miejsca spuchnięte. Całe świeże owoce używane są przy kaszlu, zaziębieniach, zapaleniach okrężnicy, gorączce i malarii. K. Eri- stawi opracował metodę leczenia oparzeń sokiem i sproszkowa¬nymi okrywami owoców. Jako środek przeciwrobaczy służy od¬war z kory. W chińskim lecznictwie ludowym do tego samego celu służy kora korzeni granatowca.