Cytryna

Cytryna  jest wiecznie zielonym drzewem owocowym z rodziny rutowatych (Rutaceae Juss.), osiągającym 5—6 m wysokości. Pochodzi z tropikalnych wilgotnych lasów Azji Południowo-Wschodniej. W stanie dzikim nie jest znana. Z Azji Południowa-Wschodniej sprowadzono cytrynę do Mezopotamii, skąd Arabowie w X w. zawieźli ją do Palesty­ny, a Krzyżowcy z Palestyny do Italii. W ZSRR cytrynę uprawia się w gruncie, stosując ochronę przed mrozami, w Gruzji i na małą skalę — na Krymie, Kaukazie Pół­nocnym, w Mołdawii i Azji Środkowej. W północnych rejonach części europejskiej rozpowszechniona jest uprawa w mieszkaniach. Cytryna ma koronę rozłożystą, gałęzie zwykle z kolcami. Młode pędy i zewnętrzna strona płatków w pączkach zabarwione są antocyjanem. Liście jasnozielone, eliptyczne, podługowato jajowate lub szeroko owalne, zaostrzone, o charakterystycznym cytrynowym zapachu. Białe kwiaty osadzone są pojedynczo lub parami w pachwinach liści, a na końcu gałązek zebrane niekiedy w grona. Kwitnienie prawie nieprzerwane. Znamię dojrzewa jeszcze w pączku.  Owoce jajowate, kulistojajowate lub odwrotnie jajowate, z charakterystycznym wyrostkiem na wierzchołku, składają się z 8—13 cząstek. Średnia masa owocu 110—112 g. Okrywa żółta, dość gruba (2—3 mm), z wypukłymi gruczołkami, zawiera olejki eteryczne. Miękisz soczysty, bardzo kwaśny, zawiera dynę i eriodiktiol), pektyny, potas, miedź, kumarynę i in. Szczególnie cenione są beznasienne formy cytryny. Pierwsze wzmianki o cytrynie (li-mung) znajdują się w starych kronikach chińskich. W Rosji poznano cytryny na początku XIX w. po zajęciu miasta Poti przez wojska rosyjskie. Plantacje zakładane w Gruzji z odmian śródziemnomorskich niejednokrotnie ginęły w surowe zimy (lata 1819, 1859, 1873, 1911 i in.). Obecnie Gruzja przechodzi na uprawę cytryn pochodzących z Azji Południowo- Wschodniej, wytrzymalszych na mróz. Cytryny znajdują zastosowanie w gospodarstwie domowym, cukiernictwie, produkcji napojów bezalkoholowych i likierów, a także w perfumerii. Są dobrym dodatkiem do herbaty, kawy, koniaku, dań rybnych i mięsnych. „Skórka cytrynowa” używana jest do aromatyzowania różnych potraw. Cytryna jest profilaktycznym i leczniczym środkiem przy hipo- i awitaminozach oraz stwardnieniu tętnic. Obowiązkowa dawka dzienna 30 g soku cytrynowego, wprowadzona w 1795 r. we flocie angielskiej, chroniła niezawodnie marynarzy przed szkorbutem podczas długich rejsów. Dzięki spożywaniu soku cytrynowego przez marynarzy w czasie rejsu dokoła świata na statkach „Na- dieżda” i „Niewa” pod dowództwem admirała Kruzenszterna w latach 1803—1806 nie stwierdzono ani jednego przypadku szkorbutu.